‘श्लोक गणेश’ या लेखमालिकेत आजवर आपण जे विविध श्लोक घेतले त्यातील आजचा श्लोक सगळ्यात सोपा आणि सहज अर्थ समजेल असा आहे. हा श्लोक घरी किंवा शाळेत नेहमी म्हटला जातो. हा श्लोक आणि त्यातील शब्द इतके सोपे आहेत की नुकत्याच बोलायला लागलेल्या लहान मुलालाही तो अगदी सहज म्हणता येऊ शकेल.
गणपती तुझे नाव चांगले
आवडे बहु चित्त रंगले
प्रार्थना तुझी गौरीनंदना
हे दयानिधे, श्री गजानना
या ओळी वाचतानाच आपल्याला याचा अर्थ लक्षात येईल. या श्लोकात गणपतीच्या नावाचा उल्लेख करून गणपतीची स्तुती करण्यात आली आहे. आपल्या सर्वाच्या आवडत्या गणपती बाप्पाची अनेक नावे असून त्यातील विनायक, एकदंत, हेरंब, गौरीपुत्र, वक्रतुंड, भालचंद्र, कृष्णपिंगाक्ष, लंबोदर, चिंतामणी अशी नावे आपल्या सर्वाना माहिती आहेत.
गणपतीचे मस्तक हत्तीचे, मोठे कान, बारीक डोळे, मोठे पोट असे बाह्य़ रूप असले तरी त्याचे हेच रूप सगळ्यांना आवडते, भावते. गणपतीचे हे रूप पाहून भक्तांना आनंद होतो. त्याच्या रूपात आणि नामात भक्त रंगून जातात. आपल्या दैनंदिन जीवनातील अनेक अडचणी, चिंता, महागाई आणि अन्य प्रश्न भेडसावत असले तरी दरवर्षी येणाऱ्या गणपतीमुळे सारे वातावरण बदलून जाते. ‘नेमेची येतो गणपती’ असे असले तरी केवळ त्याच्या नावाने आपले दु:ख, चिंता, क्लेश आपण विसरतो आणि आनंदाने त्याचे स्वागत करतो. रामदास स्वामी यांनी लिहिलेल्या ‘सुखकर्ता-दु:खहर्ता’ या आरतीत ‘दर्शन मात्रे मन कामनापूर्ती’ असे जे म्हटले आहे, त्याची अनुभूती आपण घेत असतो. भाद्रपद चतुर्थी ते अनंत चतुर्दशीपर्यंत त्याची पूजा, आराधना केल्यानंतर त्याला निरोप देताना आपल्याला वाईट वाटते. ‘गणपती गेले गावाला चैन पडेना आम्हाला’ अशी आपली अवस्था होते. आजच्या श्लोकात हेच वेगळ्या शब्दांत सांगितले आहे. हे गणराया, गजानना अरे तुझे नाव खूप चांगले आहे. ते सगळ्यांना आवडणारे आहेच पण तुझे नाव घेतले की तुझ्या नामात आमचे मन अगदी रंगून जाते. आमच्या चिंता, क्लेश दूर पळून जातात. गणपतीला आपण सुखकर्ता आणि दु:खहर्ता त्यासाठीच म्हणतो. गणपतीच्या अनेक नावांपैकी एक नाव गौरीनंदन असे आहे. गणपती हा पार्वतीचा पुत्र. पार्वतीचे आणखी एक नाव गौरी असेही आहे. त्यामुळे हे गौरीपुत्रा, विघ्नहर्त्यां गजानना आम्ही तुझी प्रार्थना करत आहोत, असा या श्लोकाचा अर्थ आहे.
(माझा हा लेख लोकसत्ता-मुंबई व ठाणे वृत्तान्तमध्ये (१० सप्टेंबर २०११)च्या अंकात पान एकवर प्रसिद्ध झाला आहे. त्याची लिंक अशी
http://www.loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=181253:2011-09-09-15-18-34&catid=41:2009-07-15-03-58-1
गणपती तुझे नाव चांगले
आवडे बहु चित्त रंगले
प्रार्थना तुझी गौरीनंदना
हे दयानिधे, श्री गजानना
या ओळी वाचतानाच आपल्याला याचा अर्थ लक्षात येईल. या श्लोकात गणपतीच्या नावाचा उल्लेख करून गणपतीची स्तुती करण्यात आली आहे. आपल्या सर्वाच्या आवडत्या गणपती बाप्पाची अनेक नावे असून त्यातील विनायक, एकदंत, हेरंब, गौरीपुत्र, वक्रतुंड, भालचंद्र, कृष्णपिंगाक्ष, लंबोदर, चिंतामणी अशी नावे आपल्या सर्वाना माहिती आहेत.
गणपतीचे मस्तक हत्तीचे, मोठे कान, बारीक डोळे, मोठे पोट असे बाह्य़ रूप असले तरी त्याचे हेच रूप सगळ्यांना आवडते, भावते. गणपतीचे हे रूप पाहून भक्तांना आनंद होतो. त्याच्या रूपात आणि नामात भक्त रंगून जातात. आपल्या दैनंदिन जीवनातील अनेक अडचणी, चिंता, महागाई आणि अन्य प्रश्न भेडसावत असले तरी दरवर्षी येणाऱ्या गणपतीमुळे सारे वातावरण बदलून जाते. ‘नेमेची येतो गणपती’ असे असले तरी केवळ त्याच्या नावाने आपले दु:ख, चिंता, क्लेश आपण विसरतो आणि आनंदाने त्याचे स्वागत करतो. रामदास स्वामी यांनी लिहिलेल्या ‘सुखकर्ता-दु:खहर्ता’ या आरतीत ‘दर्शन मात्रे मन कामनापूर्ती’ असे जे म्हटले आहे, त्याची अनुभूती आपण घेत असतो. भाद्रपद चतुर्थी ते अनंत चतुर्दशीपर्यंत त्याची पूजा, आराधना केल्यानंतर त्याला निरोप देताना आपल्याला वाईट वाटते. ‘गणपती गेले गावाला चैन पडेना आम्हाला’ अशी आपली अवस्था होते. आजच्या श्लोकात हेच वेगळ्या शब्दांत सांगितले आहे. हे गणराया, गजानना अरे तुझे नाव खूप चांगले आहे. ते सगळ्यांना आवडणारे आहेच पण तुझे नाव घेतले की तुझ्या नामात आमचे मन अगदी रंगून जाते. आमच्या चिंता, क्लेश दूर पळून जातात. गणपतीला आपण सुखकर्ता आणि दु:खहर्ता त्यासाठीच म्हणतो. गणपतीच्या अनेक नावांपैकी एक नाव गौरीनंदन असे आहे. गणपती हा पार्वतीचा पुत्र. पार्वतीचे आणखी एक नाव गौरी असेही आहे. त्यामुळे हे गौरीपुत्रा, विघ्नहर्त्यां गजानना आम्ही तुझी प्रार्थना करत आहोत, असा या श्लोकाचा अर्थ आहे.
(माझा हा लेख लोकसत्ता-मुंबई व ठाणे वृत्तान्तमध्ये (१० सप्टेंबर २०११)च्या अंकात पान एकवर प्रसिद्ध झाला आहे. त्याची लिंक अशी
http://www.loksatta.com/index.php?option=com_content&view=article&id=181253:2011-09-09-15-18-34&catid=41:2009-07-15-03-58-1
No comments:
Post a Comment