01 September 2010

भक्तीमोहिमेची तपपूर्ती

कटरा येथील माता वैष्णोदेवी
महाराष्ट्रात जे महत्व साडेतीन शक्तीपीठांना आहे, तेच महत्व जम्मू-काश्मीरमधील कटरा जिल्ह्यात असलेल्या माता वैष्णोदेवीचे आहे. संपूर्ण भारतात असलेल्या निवडक देवी शक्तीपीठांमध्ये वैष्णोदेवीचा समावेश होतो. दरवर्षी लाखो भक्त ‘जय माता दी’ असा जयजयकार करत मोठय़ा श्रद्धेने वैष्णोदेवीच्या दर्शनाला जात असतात. वैष्णोदेवीच्या दर्शनाचा मुख्य उद्देश ठेवून त्या अनुषंगाने आजूबाजूच्या काही निवडक ठिकाणांचे दर्शन भाविकांना घडविणाऱ्या ‘माता वैष्णोदेवी यात्रा संघा’ची यंदाची यात्रा नुकतीच पार पडली. यंदा यात्रेचे बारावे वर्ष होते. ‘ना नफा ना तोटा’ या तत्वावर गेली बारा वर्षे संघाचे ही यात्रा अव्याहतपणे सुरू आहे. माता वैष्णोदेवी यात्रा संघ ही मालाड येथील संस्था असून त्यांच्यातर्फे मालाड (पूर्व) येथे प्रती वैष्णोदेवी मंदिर उभारण्यात आले असून दररोज आणि विशेषत: नवरात्रामध्ये तेथे भाविकांची विशेष गर्दी असते. मिठुभाई, राजेश शहा, गिरीश शहा, जगदीश खक्कर, किशोर वर्मा, अनिल हिंगड, हसमुख शेठ आदी मंडळींचा संयोजनात महत्वाचा सहभाग असतो. या मंडळींच्या बरोबर त्यांचे सर्व सहकारी , कार्यकर्ते दरवर्षी उत्साहाने यात्रा आयोजनात सहभागी होत असतात.
वैष्णोदेवीच्या दर्शनला जाताना असे मनोहारी दृश्य पाहायला मिळते

वाटेत अनेक माकडेही दिसतात
माता वैष्णोदेवी यात्रा संघाच्या आयोजनातील एक सदस्य आणि मंदिर व्यवस्थानाचे अध्यक्ष गिरिश शहा यांनी ‘मुंबई वृत्तान्त’ला अधिक माहिती देताना सांगितले की, माता वैष्णोदेवीची यात्रा ही तशी कठीण मानली जाते. तरुण मंडळी यात्रेला सहज जाऊ शकतात. पण अनेकदा वृद्ध नागरिक आणि ज्येष्ठ नागरिकांच्या मनात असूनही नेमके कसे जायचे, कोणाबरोबर जायचे याची माहिती नसल्याने त्यांना जाता येत नाही. त्यामुळे मुंबईतून वृद्ध नागरिक आणि कुटुंबासहित सर्वाना एकत्र वैष्णोदेवीच्या यात्रेला जाता यावे, या मुख्य उद्देशाने आम्ही १९९७ मध्ये यात्रेला सुरुवात केली. एक वर्षांचा खंड वगळता गेली बारा वर्षे अव्याहतपणे आमची यात्रा सुरू आहे. पहिल्या यात्रेत अवघे १३५ भाविक सहभागी झाले होते. यात्रेसमवेत आलेली मंडळी, यात्रा संयोजक यांच्या चर्चेतून मालाड येथे प्रती वैष्णोदेवी मंदिर उभारण्याची कल्पना पुढे आली. सर्वाची मदत आणि माता वैष्णोदेवीच्या कृपेमुळे फेब्रुवारी २००१ मध्ये मंदिर बांधून पूर्ण झाले.

कटरा येथील माता वैष्णोदेवी मंदिरातून आणलेली अखंड ज्योत मालाड येथील मंदिरात आहे. पहिल्या वर्षांच्या यात्रेमुळे आमचा उत्साहही दुणावला होता. दुसऱ्या आणि तिसऱ्या वर्षी अनुक्रमे २६५ आणि ४५० भाविक यात्रेत सहभागी झाले होते. दरवर्षी ऑगस्ट महिन्यात आमची वैष्णोदेवी यात्रा निघते. आम्ही आमच्या यात्रेची कुठेही जाहिरात करत नाही. आमच्या यात्रेबरोबर एकदा आलेला माणूस त्याच्या मित्रांना, नातेवाईकांना आमच्या यात्रेविषयी, त्याच्या आयोजनाबाबत, यात्रेतील जेवणखाण, राहणे आणि अन्य सोयी-सुविधांबाबत माहिती देतो. त्यातून दरवर्षी आम्हाला जास्तीत जास्त संख्येने यात्रेकरू मिळतात. हळूहळू भाविकांची संख्या वाढत गेल्याने २००० सालापासून आम्ही स्पेशल चार्टर ट्रेन करून यात्रा काढत असल्याची माहितीही गिरीश शहा यांनी दिली.
वैष्णोदेवीच्या दर्शनाला जाताना डोंगरावरून कटरा गावाचे दिसणारे विहंगम दृश्य

आमच्या बरोबर यात्रेत सहभागी झालेल्या सर्वाची व्यवस्थीत काळजी घेतली जाते. गाडीत मिनरल वॉटर, दुपार व रात्रीचे जेवण, सकाळ व दुपारचा चहा आणि नाश्ता दिले जाते. जेवण साधे व रुचकर असते. दररोजच्या जेवणात वेगवेगळा गोड पदार्थही आम्ही देतो. यात्रेचा मुख्य उद्देश माता वैष्णोदेवी दर्शन हा असतो. यात्रेच्या मुक्कामाच्या ठिकाणी एक दिवस माता वैष्णोदेवीचे जागरण (चौकी) आम्ही करतो. देवीची भजने, आरती, गाणी असा मोठा कार्यक्रम असतो. वैष्णोदेवीचे दर्शन झाले की परतीच्या प्रवासात येणाऱ्या मार्गातील काही ठिकाणे आम्ही करतो. यंदाच्या वर्षी उज्जनला गेलो होतो. येथे बारा ज्योतिर्लिगांपैकी एक असलेले महाकालेश्वर तसेच उज्जनमधील अन्य ठिकाणांचे दर्शन होते. यापूर्वी आम्ही चार देवी, चंदीगढ, अमृतसह, मथुरा, वृंदावन, हरिद्वार यांचे दर्शन घडवले होते, असेही गिरीश शहा यांनी सांगितले.

माता वैष्णोदेवी यात्रा संघ आणि मालाड येथील मंदिरातर्फे काही सामाजिक उपक्रमही राबविण्यात येतात. आम्ही आरोग्य सुविधाही उपलब्ध करून दिल्या असून त्यात फिजिओथेरपीस्ट, नेचर थेरपी, होमिओपॅथी यांचा समावेश आहे. काही दिवसांपूर्वी आम्ही विद्यार्थ्यांसाठी समुपदेश केंद्रही सुरू केले असल्याची माहिती शहा यांनी दिली.

(माझा हा लेख लोकसत्ता-मुंबई वृत्तान्तमध्ये १ सप्टेंबर २०१०च्या अंकात पान क्रमांक चारवर प्रसिद्ध झाला आहे. लेखात वापरलेली छायाचित्रे अश्विन कराळे यांची आहेत)

माता वैष्णोदेवी यात्रा संघ-४, मणी भवन, माता वैष्णोदेवी दिव्य धाम, सुभाष लेन, मालाड (पूर्व), मुंबई-४०००९७ (दूरध्वनी ०२२-२८८२९५७०)




No comments:

Post a Comment