13 June 2010

वर्षातील बारा अमावास्या

कोणत्याही शुभकार्यासाठी अमावास्या ही तीथी वर्ज्य समजली जाते. शुभ-अशुभ यावर विश्वास असणारी मंडळी अमावास्येच्या दिवशी कोणतेही महत्वाचे काम किंवा शुभ कार्य करणे टाळतात. अमावास्या या तिथीच्या भोवती पहिल्यापासूनच गूढ, अशुभ आणि काहीतरी विपरित असे समीकरण तयार झाले आहे. भारतीय संस्कृतीत अर्थात बारा मराठी महिन्यांमध्ये दर महिन्याला अमावास्या येत असते. मराठी महिन्यानुसार अमावास्येनंतर नवीन मराठी महिना सुरू होत असतो. 

आज १३ जून. आजपासून ज्येष्ठ महिना सुरू झाला आहे. काल म्हणजे १२ जून रोजी वैशाख अमावास्या होती. ही अमावास्या शनैश्चर जयंती म्हणून ओळखली जाते. या दिवशी शनी देवाचा जन्म झाला म्हणून ही अमावास्या शनी जयंती किंवा शनैश्वर जयंती म्हणून साजरी केली जाते. आषाढ अमावास्या ही गटारी अमावास्या म्हणूनही ओळखली जाते. आषाढ अमावास्येच्या दुसऱ्या दिवसापासून श्रावण महिना सुरू होतो. मास किंवा मटण खाणारी मंडळी श्रावण महिन्यात हे काहीही खात नाही. काही जण या महिन्यात दारू पीत नाहीत. म्हणून श्रावण सुरू होण्यापूर्वी आदल्या दिवशी अमावास्येला मास, मटण, मासे आणि दारू येथेच्छ प्यायली जाते. आषाढ अमावास्या  हा दिवस 'दिव्यांची अमावास्या' म्हणून साजरा केला जातो. या दिवशी कणकेचे दिवे करून त्याची पूजा केली जाते.

श्रावण महिन्यातील अमावास्या ही पोळा म्हणून साजरी केली जाते. शेतकरी वर्गामध्ये या दिवसाचे खूप महत्व असते. या दिवशी बैलांना सजवून त्यांची पूजा केली जाते. भाद्रपद महिन्यात येणारी अमावास्या ही सर्वपित्री अमावास्या म्हणून ओळखली जाते. या अमावास्येनंतर अश्विन महिन्याची सुरुवात होते. हा पहिला दिवस घटस्थापना म्हणून ओळखला जातो. अश्विन महिन्यातील अमावास्येला लक्ष्मीपूजन केले जाते.या दिवशी बळी पाताळात गाडला गेला, सर्व देवतांची सुटका झाली म्हणून या दिवशी लक्ष्मीपूजन केले जाते.

पौर्णिमा आणि अमावास्येच्या वेळी सूर्य आणि चंद्र हे पृथ्वीसापेक्ष एकाच रेषेमध्ये येतात, यावेळेस सूर्य आणि चंद्र या दोघांच्या गुरुत्वाकर्षणाचा जास्त प्रभाव पृथ्वीवर पडतो आणि समुद्राला मोठी भरती येते, यालाच 'उधाणाची भरती' असे देखिल म्हणतात. आपल्या काही ग्रंथांमधून अमावास्येच्या दिवशी धार्मिक विधि, पूजापाठ करण्यास सांगितले आहे.






       

No comments:

Post a Comment