साने गुरुजींच्या साहित्यावरील कॉपीराईट संपुष्टात

साने गुरुजी यांच्या साहित्यावरील ‘कॉपीराइट’ (स्वामित्वहक्क) कायदा येत्या ११ जूनपासून संपुष्टात येणार असून त्यामुळे कोणीही प्रकाशक किंवा व्यक्ती आता त्यांचे साहित्य प्रकाशित करू शकेल. सध्याच्या कॉपीराइट कायद्यानुसार त्या लेखकाच्या मृत्यूनंतर साठ वर्षांनी संबंधित लेखकाच्या साहित्यावरील कॉपीराइट कायदा संपुष्टात येतो. साने गुरुजी यांचे ११ जून १९५० रोजी निधन झाले होते. येत्या ११ जून रोजी त्यांच्या निधनाला साठ वर्षे पूर्ण होत असल्याने कॉपीराइट कायद्यानुसार साने गुरुजी यांच्या साहित्यावरील ‘स्वामित्वहक्क’आपोआपचसंपुष्टात येत आहे.


कॉपीराइट कायद्यानुसार लेखकाने आपल्या लेखनाचे हक्क जी व्यक्ती किंवा संस्थेकडे दिले असतील, त्यांनाच ते साहित्य प्रकाशित करता येऊ शकते. अन्य कोणीही ते प्रकाशित केले तर कॉपीराइट कायद्याचा भंग केल्याच्या आरोपावरून संबंधितांना भारतीय दंड विधानानुसार शिक्षा होऊ शकते. कॉपीराइट संपुष्टात आल्यामुळे त्या लेखकाचे साहित्य ही सार्वजनिक संपत्ती होते त्यामुळे कोणा एकाची मक्तेदारी त्या साहित्यावर राहात नाही.

साने गुरुजी यांनी सुमारे ७३ पुस्तके लिहिली होती. यात ‘सती’, ‘भारतीय संस्कृती’, ‘सुंदर पत्रे’, ‘स्वप्न आणि सत्य’, ‘श्यामची पत्रे’, विनोबाजी भावे’, ‘धडपडणारी मुले’ तसेच त्यांच्या गाजलेल्या ‘श्यामची आई’ या पुस्तकाचा, त्यांनी चालवलेल्या ‘पत्री’ या दैनिकाचा या समग्र साहित्यात समावेश होतो. ‘श्यामची आई’ या पुस्तकाचे कॉपीराइट स्वत: सानेगुरुजी यांनीच पुणे विद्यार्थी गृह (पूर्वीचे अनाथ विद्यार्थी गृह) या संस्थेकडे दिले होते.
 
पुणे विद्यार्थी गृहाच्या मुद्रणालयात साने गुरुजी यांचे ‘पत्री’ हे दैनिक छापले जात होते. या दैनिकात तत्कालीन इंग्रज शासनाच्या विरोधात लेखन येत असल्याने त्या काळी हे मुद्रणालय जाळले गेले. आपल्यामुळे मुद्रणालयाचे झालेल्या नुकसानीची भरपाई म्हणून साने गुरुजी यांनीच या संस्थेला ‘श्यामची आई’ या पुस्तकाचे कॉपीराइट दिले होते. मात्र आता कॉपीराइट कायद्यानुसार पुणे विद्यार्थी गृह तसेच अन्य कोणाकडे दिलेले कॉपीराईट संपुष्टात येणार आहेत.
 
साने गुरुजींच्या साहित्यावरील कॉपीराइट आता संपुष्टात येणार असल्याने त्यांचे साहित्य आता कोणीही प्रकाशक किंवा व्यक्ती प्रकाशित करू शकेल. तसेच हे साहित्य मराठी भाषकांपुरतेच मर्यादित न राहता आता अन्य भारतीय भाषात व परकीय भाषेत कोणालाही अनुवादित करता येणार आहे.