22 January 2010

महत्व सूर्यनमस्काराचे

सूर्यनमस्कार हा एक सर्वांगसुंदर व्यायामप्रकार असून तो आपल्याकडे पूर्वापार चालत आलेला आहे. सध्याच्या धकाधकीच्या जीवनात व्यायामासाठी आपल्याला वेळ मिळत नाही, अशी तक्रार केली जाते. अशा वेळी किमान बारा सूर्यनमस्कार घातले तरी त्याचा फायदा आपल्या आरोग्यासाठी होतो. या संदर्भात सकाळ (मुंबई)च्या २२ जानेवारी २०१० च्या अंकात पान क्रमांक चार वर उत्तम आरोग्यासाठी सूर्यनमस्कार हा एक चांगली बातमी प्रसिद्ध झाली आहे. सूर्यनमस्कार दिनाच्या निमित्ताने डॉ. नितीन उनकुले यांच्य़ाशी केलेली बातचित बातमी स्वरुपात देण्यात आली आहे. सर्वांच्या माहितीसाठी ती  बातमी ब्लॉगवर देत आहे.



सूर्यनमस्काराच्या  निमित्ताने आपण एकाच वेळी सात ते आठ योगासने करतो. त्यामुळे सर्वांगिण व्यायाम म्हणून सूर्यनमस्कार घालावे, असे सांगितले जात असल्याची माहिती या मुलाखतीत डॉ. उनकुले यांनी दिली आहे.  ही मुलाखत पुढीलप्रमाणे


सूर्यनमस्काराचे फायदे काय?


सूर्यनमस्कारामुळे चरबी वाढत नाही. पोट सुटणे, वजन वाढणे, मांड्या मोठ्या किंवा दंड मोठे दिसणे असे आजाराला निमित्त ठरणारे घटक सूर्यनमस्कारामुळे कमी करता येतात. त्या दृष्टीने हा उत्तम व्यायाम आहे. आजकाल जीवनपद्धती बदलली आहे. नोकऱ्यांच्या, व्यवसायांच्या जागा अशा असतात, की बऱ्याच वेळा त्यामुळेच व्याधींना आमंत्रण दिले जाते; पण हाडांची दुखणी, सलग आठ-दहा तास खुर्चीवर, बसणे, उभे राहणे याचा परिणाम पाठीचा कणा, हाडांचा सापळा, सांधे यांना दुखापत होण्यात होतो. त्याच्या जोडीला मधुमेह, हृदयरोग, रक्तदाब, पचनसंस्थेचे आजार होतात. हे आजार सूर्यनमस्कारामुळे बरे होतात.



सूर्यनमस्काराची शास्त्रशुद्ध पद्धती आणि त्याची उपयुक्तता काय?

सांधे आणि स्नायूंच्या कार्यक्षमतेवर आपली हालचाल अवलंबून असते. सूर्यनमस्कार म्हणजे खरे तर वीस मिनिटांत सर्वांगीण व्यायाम होतो; कारण त्यात आठ टप्पे महत्त्वाचे असतात. सूर्यनमस्कारामध्ये सात ते आठ प्रकारची योगासने असातात. या योगाभ्यासाची सुरवात ताडासनामध्ये होते. त्यानंतर नमस्कार मुद्रा करताना दीर्घश्‍वसन केले जाते. पुढे मणक्‍यांचा व्यायाम, अष्टांग दंडवत यामुळे सांधे, स्नायू मोकळे होतात. दीर्घश्‍वसनामुळे शरीरातील प्राणवायूचे आकारमान वाढते. शिवाय, फुफ्फुसांची कार्यक्षमता वाढते. त्यामुळे दिवसभर ताजेतवाने राहायला मदत होते. आपल्या शरीरातील अनेक प्रकारच्या संस्था, एकत्रपणे नांदाव्यात अशी रचना आहे. त्यात पचन, श्‍वास, स्नायू, मूत्रपिंड, मेंदू या सगळ्या संस्था सूर्यनमस्कारामुळे एकमेकाला मदत करत राहतात, हे जगभरातील संशोधनाने सिद्ध केले आहे.



 सूर्यनमस्कार घालताना काय काळजी घेतली पाहिजे?

 सूर्यनमस्कार शक्‍यतो सकाळी घातले पाहिजेत. त्या वेळी पोट रिकामे असावे. शिवाय ढगळ कपडे असतील तर नमस्कार आणि त्यायोगे होणारा व्यायाम सोपा होतो. हा व्यायाम आहे, त्यामुळे तो शास्त्रीयदृष्ट्या योग्य असेल तर त्याचा उपयोग होऊ शकतो. त्यामुळे तज्ज्ञांच्या सल्ल्यानेच सूर्यनमस्कार घालावेत.



सूर्यनमस्कार आणि प्राणायाम यांचे गणित कसे असते?

प्राणायाम करायचा असेल तर तज्ज्ञ योगशिक्षकाचा सल्ला घ्यावा. सूर्यनमस्काराच्या निमित्ताने प्राणायाम, मंत्रसाधना, योगासने एकाच वेळी केली जातात; पण "प्राणायाम' सावधगिरीने करायला हवा. सूर्यनमस्कार करताना, हात वर केले, की दीर्घ श्‍वसन करावे आणि पुढे वाकताना श्‍वास सोडला पाहिजे. एकूण ताडासनापासून पुन्हा ताडासनापर्यंत येईपर्यंत श्‍वसनाचे हे गणित आहे; पण तो श्‍वास संथ गतीनेच घेतला पाहिजे. त्यात घाईगडबड नको. महिनाभर सूर्यनमस्कार घातल्यानंतर, शरीराला त्याची सवय झाल्यानंतरच प्राणायामाचा विचार करावा.

वरील सर्व भाग सकाळ-मुंबई २२ जानेवारी २०१० च्या अंकात पान क्रमांक चार वर प्रसिद्ध झालेल्या बातमीमधील आहे.

सूर्यनमस्कार या विषयी मराठीमध्येही अनेक पुस्तके उपलब्ध आहेत. जिज्ञासुंनी ती जरुर वाचावित.
 
१) सूर्यनमस्कार लेखक-विश्वास मंडलिक, योग विद्या धाम
२) आरोग्याची गुरूकिल्ली (स्वास्थ्ययोग भाग-२-सूर्यनमस्कार-योगासने), लेखक:हठयोगी पुंडलिक रामचंद्र निकम गुरूजी, श्री अम्बिका योग कुटीर प्रकाशन.
३)सूर्यनमस्कार, स्वामी पूर्णानंद, श्रद्धा प्रकाशन
 
 
सूर्यनमस्कार घालतांना सूर्याची बारा नावे घेतात. ती अशी यालाच सुर्यनमस्काराचे मंत्र असेही म्हटले जाते. 


ऒम मित्राय नम: । ऒम खगाय नम: । ऒम आदित्याय नम: ।

ऒम रवये नम: । ऒम पूष्णे नम: । ऒम सविते नम: ।

ऒम सूर्याय नमं: । ऒम हिरण्यगर्भाय नम:। ऒम अर्काय नम:।

ऒम भानवे नम:। ऒम मरीयचे नम: । ऒम भास्कराय नम: ।

ऒम श्रीसवितृसूर्यनारायणाय नम:


सूर्यनमस्कार विषयीचा एक व्हिडिओ माझ्या पाहण्यात आला. त्याचीही लिंक येथे देत आहे. जिज्ञासूना त्याचाही उपयोग होईल.


http://video.google.com/videoplay?docid=198968031165287678&ei=oTNZS5fpA4yKwgPVnan3AQ&q=surya+namaskar&hl=en#

4 comments:

  1. फारच छान माहिती दिली आहे, महेश

    ReplyDelete
  2. महेश,
    आपल्या प्रतिसादाबद्दल धन्यवाद.

    ReplyDelete
  3. Khupach chan mahiti dili aahe Dhanyawaad...!

    ReplyDelete
  4. धन्यवाद माहिती दिल्याबद्दत

    ReplyDelete